Ko Te Aho Matua te Tāhūhū o tō mātou Kura. Te Aho Matua is the guiding philosophy of our Kura.
Te Aho Matua o Ngā Kura Kaupapa Māori
Te Ira Tangata
E whakamārama ana i te āhuatanga o te katoa o te tangata me te tūhono o te tangata ki te ao wairua. Ko te tamaiti hoki te kakano i ruia mai i Rangiātea e kore ia e ngaro, ko tā ngā mātua, ko tā te whānau, ko tā te kura hoki he mea awhi, whāngai, whakaako hoki i te tamaiti kia tipu ora ai tōna katoa i roto i te tika me te maungarongo. Tērā ia te kōrero nō roto i Te Aho Matua e mea ana 1.4 “Ko te ngākau te mata me te kuaha o te wairua. Otirā, ko te whiu o te kupu, ko te wero, ko te riri, ko te aroha, ko te humārire, me ēnei āhuatanga katoa he mea kuhu ki te ngākau titi tonu ki te wairua. Koia nei te tīmatanga o te kōrero. `kia ngākau mahaki’. Mā tēnei hoki ka tika te kōrero, `He oranga ngākau he pikinga waiora’. Taipakeke mai, kaumātua mai, he tapu katoa. Kia kaua te hunga o ngā Kura Kaupapa Māori e tūkino, e whakaiti, e whakaparahako i te tangata, e mahi pūhaehae rānei ki ētehi atu. Kia ngākau mahaki rātou ki a rātou, ki te iwi whānui, ki a Tauiwi hoki”. Koia ko te aronga nui o Te Kura Kaupapa Māori o Ngaa Papaonekura he mea whakaako i te katoa o te tamaiti.
Te Reo
Ko te reo te mauri o te mana Māori. He taonga tō tātou nei reo, ka ngana tonu tātou te whakarauora i te reo Māori, kia rongo ki ngā wāhi katoa o te kāinga, te whare, te hāpori, ki ngā tōpito katoa, kia kaua e moumou, e waiho mā tētahi atu. Tērā ia te kōrero nō roto i Te Aho Matua e mea ana 2.3 “He taonga te reo Māori i roto i te Tiriti o Waitangi, he reo tūturu hoki i roto i te Ture mō te reo. Engari kāore he painga o te Tiriti, o te Ture rānei mehemea kāore te reo i roto i te whatumanawa, i roto i te ngākau, i roto hoki i te māngai o te iwi Māori”. Koia ko tā Te Kura Kaupapa Māori o Ngaa Papaonekura whāinga he whakatangatawhenuatia i te reo Māori ki te whatumanawa, ki roto i te ngākau, i roto hoki i ngā māngai o ngā tamariki me ngā whānau o tēnei kura.
Ngā Iwi
Katoa ngā tamariki Māori he mea e hono ana ki te maha o ngā iwi. Kāore te nuinga o rātau i te noho ki ō rātau wā kāinga. Ko te nuinga, e noho ana ki ngā taone. Nā reira, me mātua hono te kura i ngā tamariki ki ō rātau iwi. Tērā ia te kōrero nō roto i Te Aho Matua e mea ana 3.7 “Kia rongo te tamaiti ki te rekareka o te Whānau mō āna mahi pai, ki te pāpouri hoki o te Whānau mō āna mahi hē. Ko tēnei te tīmatanga o te pupuri i te tamaiti ki te huarahi tika, me tōna tū pakari i roto i tōna wā”. Ko tā tēnei Kura he tūhonohono i ngā hereherenga whakapapa o te tamaiti ki āna mana, ihi, wehi e tū whakahihi ia i roto tōna iwi, ēngari kia whai koha ki ngā iwi katoa.
Te Ao
Me mōhio te tamaiti ki tōna ao Māori – tūturu, ki te ao o nāianei hoki. Kia kaua te tamaiti e herea ki te ao kōhatu, me hono te kura i te tamaiti ki te ao whānui. Ko te whāriki o te marautanga ko ngā uaratanga o te ao Māori e ārahi ana i te tamaiti ki te matapihi o te ao whānui. Tērā ia te kōrero nō roto i Te Aho Matua e mea ana 4.1 “Ko tōna ake kāinga te ao tuatahi me te kura tīmatanga o te tamaiti. Tua atu o tēnei ko te ao Māori, mā te Kura Kaupapa Māori ia e ārahi i roto i ēnei nekeneke tae noa ki tōna kura whakamutunga, arā, ki te ao whānui me ona āhuatanga katoa”. Ko tā tēnei Kura he whakatipu toa mō te tiaki i a Papatuanuku i a Ranginui, tae atu rā ki a rāua tamariki katoa, ā, he kaitiaki i ngā whenua, ngā moana, ngā rangi, otirā, o te tai ao.
Āhuatanga Ako
Te wāhanga tuarima e whakamārama ana i te tūhonotanga o tēnei mea te ako. Me Māori te tūāhuatanga, me ao whānui hoki te tūāhuatanga. Ko te taiao ako mauri tau e tākaitia ana ki te aroha me te wairua poipoi he mea nui hei whai mā ngā kura. Me ngākau māhaki. Tērā ia te kōrero nō roto i Te Aho Matua e mea ana 5.1 “Ko ngā ahuatanga ako katoa he mea mahi i roto i te koanga ngākau, me te whakaihiihi hinengaro”. Koia tā mātou nei whakatō ki roto i a mātou tamariki ngā pūkenga o te noho wahangū me te whakarongo, e rongo ai ngä tamariki ki te hohonutanga o ngā korero. Ka mutu ko te titiro, ko te raweke, ko te makamaka patai, ko te whitiwhiti kōrero, ko te ata whakaaro hoki. Ko ngā kaumatua ngā kaipupuri o ngā tikanga Māori, ko rātou hoki ngā pūkōrero. He mea nui tērā kia piri mai rātou ki te kura, ki ngā tamariki hoki hei kaiako, hei kaiarahi. He mea nui tērā te manaaki tangata. Kia kite ngā tamariki i te ahua o te manaaki, i tōna kainga, i te kura, i te marae. Ā tōna wā kia tū rātou ki te awhina i ngā mahi manaaki ahakoa te aha.
Te Tino Uaratanga
Tekau mā rua ngā kōwae e whakaatu ana i ngā uara o te kura kaupapa Māori i tōna motuhake ki ngā kura auraki aunoa. He mea ārahi i tēnei mea te whakahaere, te whakaako me te aromatawai i ngā mahi a te whānau me ngā pouako. E ū ai ēnei āhuatanga katoa e mana ai te whakatauki o te “Whāia ko te Mana Motuhake” Tērā ia te kōrero, tamaiti ākona i Te Kura Kaupapa tū ana ki te ao, tau ana. Hei tā Te Aho Matua 6.12 “Kia tū pakari, tū rangatira ia hei raukura mō tōna iwi”. Ko tā Papaonekura he;
- Whakatupu ngā āhuatanga tuku iho o tōna pūmanawa ki ngā tihi teitei o te taumata.
- Kia noho ohooho tōna auahatanga i roto i ngā mahi waihanga o tōna ao.
- Kia noho tūwhera tōna ngākau ki te hari, ki te koa, ki te aroha, arā, kia ngākau nui, kia ngākau mahaki.
- Kia mau ki tōna whatumanawa ngā hōhonutanga o te ako, o te mōhio.
- Kia rangona tōna ihi, tōna wehi, tōna tapu.
- Kia tupu tōna mana me tōna rangatiratanga.
- Kia ita tōna mauri.
- Kia puāwai tōna waiora me tōna hauora i roto i te hono tāngaengae o tōna wairua me tōna tinana.
- Kia mau tūhonohono te here o tōna ihomatua ki ōna mātua tūpuna, piki ake i ngā Rangi Tūhāhā ki te marae ātea o Io-Matua.